سانتریفوژ

سانتریفوژ نمودن یکی از روشهای جدا سازی است که در آن با استفاده از نیروی گریز از مرکز،  قسمتهای سبکتر یک محلول ، مخلوط ویا سوسپانسیون ، از قسمتهای سنگینترآن جدا میشود .

به طور مثال: برای جداسازی سرم از لخته (دور سانتریفیوژ RPM 2000) برای تهیه رسوب ادرار (RPM 2000-1500)  

انواع سانتریفوژ :  سانتریفوژ های شناور ((Horizontal- head /Swinging- bucket   و سانتریفوژ های زاویه ثابت ، انواعی از سانتریفوژ هستند که بیشتر در آزمایشگاههای تشخیص طبی استفاده میشوند .

  در سانتریفوژ های شناور، لوله ها در حالت توقف وضعیت عمودی و در حال حرکت وضعیت افقی دارند. رسوب به صورت صاف در ته لوله قرار می گیرد.  

  در سانتریفوژهای زاویه ثابت (fixed angle bucket) ، لوله ها در همه حال دارای زاویه ثابت نسبت به محور سانتریفوژ می‌باشند. سرعت این نوع  سانتریفوژ ، می‌تواند نسبت به مورد قبلی بیشترباشد ولی در زمان چرخش بعلت مقاومت به هوا ،  درون آن گرمای بیشتری ایجاد شده و دما بالا می‌رود,در انواع ثابت رسوب ته نشین شده در کنار ونزدیک به ته لوله تشکیل می شود, رسوب با لوله زاویه ای نزدیک به زاویه خود سانتریفیوژ می سازد.

انتخاب سانتریفوژ در آزمایشگاه باید با توجه به نوع مصرف ( مانند سرعت مورد نیاز، حداکثر دمای قابل قبول و...) و نیز مختصات فنی مندرج در کاتالوگ دستگاه صورت گیرد. طبقه بندی سانتریفیوژ بر اساس دور: 1) با دور پائین: برای کارهای معمولی در آزمایشگاه که حداکثر دور آن 4000-3500 است. 2)    دور بالا: در ایمنواسی RPM 7000 3) اولترا سانتریفیوژ:  که در این سانتریفیوژها از سیستمهای خنک کننده وخلاء استفاده می شود.  

 نکات مهم در استفاده از سانتریفوژ :

 در کار روزانه نباید سانتریفوژ را با درب باز به کار انداخت .

استفاده از لوله های مناسب و توصیه شده  سازنده  و رعایت توازن لوله‌ها و حجم نمونه‌ها هنگام استفاده از سانتریفوژ از نکات اساسی در استفاده صحیح سانتریفوژ میباشد . بطور معمول  وزن لوله های حاوی نمونه که مقابل هم قرار گرفته‌اند نباید بیش از 1% متفاوت باشند.

وزن مجموع لوله‌های حاوی نمونه نباید از وزن تعیین شده سازنده برای سرعت خاص ، تجاوز نماید . ·

لازم است درب لوله‌های حاوی خون  قبل از سانتریفوژ بسته شود تا از پخش آئروسل در محیط جلوگیری گردد .

از استفاده از اپلیکاتورهای چوبی جهت خارج کردن لخته قبل از عمل سانتریفوژ به علت افزایش احتمال همولیز باید خودداری شود .  

نگهداری و کنترل کیفیت سانتریفوژ :

زغال: به مرور مصرف و میزان آن کم می شودو بایستی زغال تعویض گردد. تمیز نگهداشتن سانتریفوژ در کاهش انتشار آلودگی ها بسیار مهم است و باید در فواصل زمانی مشخص انجام شود .

به این دلیل که بعد از مدتی استفاده از سانتریفیوژ غبار خاکستری Gray dust داخل آن نشست می کند بایستی داخل آن را کامل تمیز کرد,

قطعات شکسته شیشه ها را جمع کردو از محلولهای پاک کننده وضدعفونی کننده استفاده گردد.

برای کنترل کیفیت سانتریفوژ لازم است موارد زیر بررسی گردد:

سرعت سانتریفوژ : ابزار سنجش سرعت سانتریفوژ، تاکومتر است .سرعت سانتریفوژ باید حداقل هر سه ماه یکبار بررسی شده و میزان سرعت اندازه گیری شده نباید بیش از 5%  با سرعت مورد انتظار (سرعت انتخابی هنگام کار با سانتریفوژ ) متفاوت باشد .

انواع تاکومتر: معمولی و نوری

تاکومتر معمولی: مثل خازن است ودر قسمت وسط محور وصل می شودو درستی سرعت را می سنجد, ولی اشکال آن نصب شدن روی محور وسط باعث سنگینی و کندی حرکت سانتریفیوژ می شود.

تاکومتر نوری: برای بررسی سرعت سانتریفوژ با تاکومتر نوری مراحل زیر انجام میشود :  

قفل سانتریفوژ را در حالتی قرار ‌دهید که در حال باز بودن در ، چرخش انجام شود. ·  کاغذ مخصوص همراه تاکومتر (خاصیت بازتاب فلورسانس دارد) را نزدیک مرکز محور سانتریفوژ ( نه در روی مرکز محور) بچسبانید. این کار باعث می‌شود  در هر بار چرخش ، نور یکبار از کاغذ مخصوص به تاکومتر باز تابیده شود. ·       

سانتریفوژ را با دور مورد نظر تنظیم نموده  و روشن کنید. ·  تاکومتر را در فاصله مناسب نسبت به کاغذ نشاندار نگهداشته و آنرا روشن کنید. ·  هنگامیکه عدد نمایش داده شده روی تاکومتر ثابت ماند  ، آن را یادداشت نموده با سرعت انتخاب شده اولیه مقایسه نمائید .

زمان سنج سانتریفوژ: بهتر است زمان سنج بصورت هفتگی در مقابل زمان سنج کالیبره  مورد بررسی قرار گیرد. برای این امر زمان‌سنج را در زمانهای مختلف تنظیم وبا کرونومتر مقایسه کنید . اعداد حاصله نباید بیش از 10%   با زمان مورد انتظار متفاوت باشد.

کنترل دما : برخی سانتریفوژ ها هنگام کار ایجاد حرارت زیاد در محفظه داخل سانتریفوژ  مینمایند و این دما میتواند بر کیفیت نمونه و غلظت کمیت های آن تاثیر گذار باشد لذا هنگامی که اندازه‌گیری کمیتی مورد نظر است که به دما حساس میباشد، بهتر است از سانتریفوژ یخچال دار استفاده شود . برای کنترل دما ،می‌توان در لوله آزمایش ، آب مقطر ریخته و دمای آنرا با ترمومتر تعیین نمود. سپس لوله در سانتریفوژ قرار گرفته و دستگاه با دور مشخص روشن می‌شود . پس از مدت مقرر ، دمای آب داخل لوله مجددا اندازه گیری می شود . دمای سانتریفوژ‌‌های یخچال دار میباید هر ماه بررسی شده و میزان دمای اندازه گیری شده نباید بیش از 2% با دمای مورد انتظار خطا داشته باشد .